Kinderen krijgen vaak op jonge leeftijd al met verlies te maken. Van een verhuizing tot een favoriete knuffel die kwijt is geraakt en het overlijden van een huisdier of (groot)ouder. Zo een verlies, hoe klein of groot ook, maakt veel impact op een kind. Vaak vinden we dealen met verlies en rouw als volwassenen al ingewikkeld genoeg. Hoe steun je kinderen in hun verlies? Wat zag je wel en wat juist niet?
1. Sta stil bij je eigen opvoeding
Sta allereerst eens stil welke plek de dood had in jouw opvoeding. Welke verlieservaringen heb je meegekregen als kind, hoe reageerden je ouders hierop? Thirza (32 jaar, moeder van twee kinderen) vertelt in de tweede aflevering van ‘Dealen met de Dood’ dat er bij haar thuis altijd open over de dood gesproken werd. Dit geeft zij nu weer door aan haar kinderen. Maar niet bij iedereen gaat het er zo aan toe aan de keukentafel. Geef voor jezelf antwoord op de volgende vragen:
- Welke verlieservaring heb jij meegemaakt als kind en tiener? Denk hierbij ook aan een verhuizing, scheiding van je ouders, overlijden van een huisdier, etc.
- Hoe werd hierover gesproken? En weet je nog welk gevoel jou dit gaf?
- Op welke manier zie je dit terug in je eigen opvoeding? Zijn er onderdelen die je meegeeft of doe je het juist helemaal anders? En waarom?
Goed, nu weten we iets beter waarom je nu handelt zoals je doet. Dan wat praktische handvatten, want hoe sta je een kind bij in verlies?
2. Wees feitelijk
Elke leeftijd begrijpt de dood op een andere manier. Wat een vierjarige ervaart is anders dan een twaalfjarige. Op jonge leeftijd fantaseren kinderen erop los en daarom zijn uitspraken als ‘Opa slaapt’ of ‘Opa is een sterretje’ heel verwarrend. Houd het simpel en feitelijk. Dood betekent dat iemand gestopt is met ademen en niet meer terugkomt. Maar ook een zin als ‘Oma is dood gegaan doordat ze ziek was’ laat ruimte voor een vrije interpretatie. Want staat ziek zijn dan gelijk aan doodgaan? Vaak kan een kind meer aan dan wij denken en zorgt onze eigen angst en onwetendheid juist voor ruis.
3. Betrek je kind
Of het nou gaat om het overlijden van een huisdier, een klasgenootje of een (groot)ouder, probeer je kind op een of andere manier te betrekken. Bedenk bijvoorbeeld samen een afscheidsritueel voor de overleden poes, beschilder de kist of nagels van oma, maak thuis een gedenkhoekje voor een overleden vriendje. Er zijn veel manieren om op een laagdrempelige en creatieve manier een kind bij een afscheid te betrekken. Sta hier ook even stil bij de verschillen tussen de leeftijden. Voor een puber kan het bijvoorbeeld helpend zijn om een favoriete nummer aan te dragen voor de uitvaart. Vaak weten uitvaartbegeleiders wel wat er mogelijk is, bespreek dit daarom met elkaar.
4. Neem de tijd om te luisteren en te praten
Elk kind reageert anders op een verlies. Iets wat niet zo ingrijpend lijkt voor jou (bijvoorbeeld het overlijden van een hamster) kan ontzettend verdrietig zijn voor een kind. Oordeel niet en bestempel gevoelens niet als ‘eng’ of ‘vreemd’. Doe dit overigens niet alleen bij kinderen maar ook niet bij volwassenen. Is je kind niet zo een prater dan kun je hier zelf ook vragen over stellen. Een laagdrempelige manier is om samen naar een foto of video te kijken om herinneringen op te halen. Ook kun je vragen waar je kind behoefte aan heeft, vraag waar je mee kan helpen.
5. Lees en luister over de dood
Merk je dat je het zelf ook een lastig onderwerp vindt (begrijpelijk!) dan is er online veel te vinden om je op weg te helpen. Niet alleen fijn voor je kind maar vooral ook voor jezelf, je partner en je omgeving. Ook zijn er veel boeken voor verschillende leeftijden over dit onderwerp.
- Blog: Kinderboeken over de dood – Ouders van Nu
- Online programma: ‘Kinderen helpen bij verlies’ – Agnes Huisman
- Podcast: #2 Hoe praat je met kinderen over de dood – Dealen met de Dood
- Boek: Kinderen helpen bij verlies – Manu Keirse
Meer tips voor kinderen betrekken bij uitvaarten? Neem dan contact met mij op.