september 13, 2024
Tijdens het avondeten, verjaardagen en familiebezoeken, vliegen allerlei onderwerpen over tafel: werk, relaties, huisdieren, sport, etc. Maar praten over de dood? Dat is toch een beetje ongezellig en ongemakkelijk. In 2022 kwam uit onderzoek van stichting SIRE naar voren dat meer dan de helft van de Nederlanders op een betere manier afscheid had willen nemen van iemand die overleden is. Zoveel onuitgesproken woorden en vragen.. Zo jammer… En vooral niet nodig! Tijd om dit onderwerp dus wél aan te snijden.
Uit hetzelfde onderzoek van SIRE blijkt ook dat..
- 70% geen testament of wensen heeft vastgelegd (begin daar nu mee en download de Digitale nalatenschap checklist)
- 64% een gesprek over de dood afkapt
- 30% moeilijk over zijn eigen dood praat
- 25% vindt dat ze zich voldoende hebben uitgesproken over hun gevoelens, maar ook over praktische zaken zoals financiën, mochten ze morgen overlijden
Oké, we praten dus weinig over de dood. Helaas is er geen vak op school die ons dit leert dus worstelen we er ons met vallen en opstaan doorheen. Met deze drie tips vermijd je ‘dooddoeners’ en helpen je om een gesprek over de dood te beginnen.
1. Accepteer dat het spannend is
De kans is groot dat je het rete-spannend vindt om de eerste woorden uit te spreken. Misschien wil je een vraag stellen die al jaren in je hoofd spookt of ben je de eerste in je vriendenkring of familie die dit gesprek start. Spanning en belemmerende gedachten hebben je misschien al eerder tegengehouden.. En elke keer kom je op hetzelfde punt uit: je houdt je mond maar..
Dat laatste gaan we dus niet meer doen. Is het spannend: JA! Voor jou, voor mij, voor iedereen. Realiseer je dat je echt niet de enige bent met dit gevoel. Die eerste woorden uit je mond persen voelen als een enorme drempel. Ik weet het. Ik ken het.
Zelfs al heb ik hier mijn werk van gemaakt, nog steeds vind ik het niet altijd even makkelijk. Maar de gedachte dat ik de vraag misschien morgen niet meer kan stellen.. is voor mij de grootste motivator. Beeld je eens in dat je nooit meer de kans krijgt voor dit gesprek? Dat zou toch ontzettend jammer zijn! Dus hup, stel die vraag en zeg ook eerlijk dat je het spannend vindt.. Eerlijkheid duurt het langst.
2. Hou het luchtig
Over de dood praten hoeft niet gelijk zwaarmoedig te zijn. Juist niet. Het zegt alles over hoe je nú in het leven staat. “Eigenlijk gaat zo’n gesprek niet over de dood, maar juist over het leven”, zegt SIRE-directeur Lucy van der Helm in het NOS Radio 1 Journaal. “Er is niets mooiers dan terugkijken op een mooi leven. En dat als iemand overlijdt, dat hij of zij alles heeft gezegd.”
Probeer daarom om het gesprek luchtig te houden. Zo kun je het gesprek tijdens het avondeten beginnen, tijdens een wandeling, in de auto..
Hoor je bijvoorbeeld een mooi nummer op de radio dan kun je bijvoorbeeld zelf beginnen met: ‘Hey, dit nummer van deze zanger zou ik wel mooi vinden op mijn uitvaart.. Heb jij daar wel eens over nagedacht?’ Of tijdens een wandeling: ‘Wat zou het toch mooi zijn om begraven te worden hè.. misschien onder een grote boom ergens.. Hoe denk jij daarover?” Herinner je een mooi afscheid waarin bepaalde facetten jou aanspraken, zoals de bloemstukken, dan kan dit ook een aanknopingspunt zijn. “Weet je nog.. het afscheid van Miranda? Zij had zo een mooie bloemenmand.. Dat zou ik ook wel willen..”
Door het gesprek te koppelen aan alledaagse gebeurtenissen, heeft het direct een andere lading.
3. Luister met een open hart en oordeel niet
Er is geen goed of fout als het gaat om praten over de dood. Toch zijn we vaak geneigd onze eigen mening of ervaring te projecteren op de ander. Goedbedoelde adviezen.. maar vaak ‘dooddoeners’. Ook Sanne (27 jaar) uit de eerste podcastaflevering ervaarde dit na de dood van haar vader. “Mijn verhaal is voor mensen vaak een aanleiding om over hun eigen verlies te praten.”
Hoe verleidelijk het ook is.. Laat de ander uitpraten, stel open vragen en vooral: luisteren, luisteren, luisteren. Andere bekende ‘dooddoeners’ zijn bijvoorbeeld:
- Agh, gelukkig was het geen directe familie..
- Nou, je bent nog jong dus er komen nog wel meer kansen om moeder te worden..
- Het is beter zo.. hij was toch ziek..
In al deze uitspraken zit een oordeel. Een oordeel over hoe de ander het verlies zou moeten ervaren. Maar dit is echt voor iedereen anders. Dus daarom: sluit je boek met oordelen en open je hart.
Veel gasten uit Dealen met de Dood noemen dezelfde tip als het gaat om de dood bespreekbaar maken, namelijk: “Stel het niet uit, doe het nu..” Dus.. je weet wat je te doen staat.